Yakın vakitte, Kalp ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Canan Karatay, Covid aşıları hakkında bir açıklamada bulundu. Prof. Dr. Karatay, katıldığı bir yayında, “Covid aşısı olanlarda cilt döküntüsü, uyuz, zona, beyin ve kalp hastalıkları çok arttı. Aşı, bağışıklık sistemini çökertti. Kızamık diye örtbas etmeye çalışıyorlar” dedi. Bu da pek çok tartışmayı beraberinde getirdi. Prof. Dr. Karatay, covid aşılarının genelinin mi yoksa yalnızca bir tipinin mi bu etkiyi yaptığına dair bir açıklamada bulunmadı. Pekala bunun bilimsel desteği nedir, covid aşısı tersleri ve aşının gerekli olduğunu savunanlar ne diyor?
Uzun bir müddettir “salgın” ismini anmasak da koronavirüs aşılarının ileriki periyottaki tesirleri üzerine tartışmalar hala sürüyor. Bir kısım bilim insanı kâfi araştırma yapılmadan ve uzun devirli tesirleri görülmeden aşının yapılmasının yanılgı olduğunu düşünürken, öteki bir kısım bilim insanı ise salgın periyodunda aşının bulunmasının çok insanın hayatını kurtardığı, birebir vakitte koronavirüs’ün ağır tesirlerinden koruduğunu düşünüyor. Zira salgın periyodunda aşılar fayda/risk oranı bakımından avantajımıza sonuçlar getiriyordu.
ABD’nin Connecticut eyaletindeki Jackson Laboratuvarı Enstitüsünde baş araştırmacı olarak misyon yapan İmmunoloji Uzmanı Dr. Derya Unutmaz, Viroloji üzerine doktorası bulunan Semih Tareen yahut Radyoloji Uzmanı Prof. Dr. Güner Sönmez üzere pek çok isimse bilhassa covid aşısı zıtlarını argümanlarına karşı, aşının tesirleri üzerine yapılan bilimsel araştırmalardan örnek veriyorlar.
Prof. Dr. Karatay’ın son açıklaması üzerine Viroloji üzerine doktora yapmış olan Semih Tareen toplumsal medya hesabında aşının tesirleri üzerine yapılmış araştırmaların bilimsel kaynaklarını sunarak bir açıklamada bulundu. Tareen, bu açıklamayı yapmasını zarurî hale getiren nedeni ise, yüzbinlerce takipçili hesapların dahi aşı tersi açıklamaları paylaşması olduğunu belirtti. Çünkü insanların da başı karışmış durumda.
Tareen, halkın gerçek bilgiye ulaşması için “covid aşısının yan tesirleri nitekim nedir” diyerek ayrıntılı bir formda yapılan son çalışmalara yer verdi. Buna nazaran, ‘aşının yan tesirlerini anlamak için evvel bağışıklık sistemini anlamanın gerektiğini’ belitti. Zira covid aşıları ve tüm virüs aşıları virüsün belirli proteinlerine karşı bağışıklık sistemini tetikliyor.
EVRİMLE GELİŞEN VE BÜSBÜTÜN KUSURSUZ OLMAYAN SİSTEMİMİZ: BAĞIŞIKLIK SİSTEMİMİZ
Bağışıklık sistemi milyonlarca yıllık evrim sonucu oluşmuş ve buna karşın kusursuz olmayan bir sistem. Zira büsbütün istikrarda olması lazım ve bu istikrar kimsede eksiksiz durumda değil. Üstelik istikrarın çok güçlü bağışıklığa kayması, bağışıklık sistemi hastalıklarını doğuruyor. Tekrar birebir istikrar, bağışıklığın zayıflamasına kayarsa, bu durumda da kanser ve bulaşıcı hastalıklara maruz kalıyoruz.
İstikrarın bozulmaması için pek çok alt sistem evrimleşmiş durumda. Örneğin timus isimli organımızda, T hücrelerimizin repertuarı gelişir. Kendi bedenimizi tanıyan ve yeniden bedenimize saldırabilecek T hücrelerinin birçok yok edilir. Geriye kalan T hücreleri ise bizi birtakım bulaşıcı hastalıklara karşı korur. Ordu misyonu görür.
BAĞIŞIKLIK HÜCRELERİ VİRÜSLERE VE PATOJENLERE KARŞI
Hayatımız boyunca da T hücrelerimiz dahil bir sürü özelleşmiş bağışıklık hücresi karşılaştığı virüslere ve patojenlere karşı tesir ve bağışıklık geliştirir.
BAĞIŞIKLIK NEDİR?
Hastalık yapan organizmalara karşı bedenin gösterdiği dirence bağışıklık denir. Lakin bu bağışıklık tekrar eksiksiz değildir. Virüs yahut bakteri enfeksiyon sonucu oluşan yeni bağışıklık hafızası nadir de olsa da bazen bedenimizdeki organlara saldırıp Lupus, diyabet, Hashimoto yahut romatoid artrit üzere hastalıkların oluşmasına yol açabilir.
BAĞIŞIKLIĞIMIZ KİMİ VAKİT KALBİMİZE VE BÖBREKLERİMİZE SALDIRABİLİR
Bunun en hoş örneğini Streptococcus pyogenes bakteri enfeksiyonu sonucu görebiliyoruz. Bu enfeksiyon sonucu oluşan bağışıklığımız nadir durumlarda kalbimize yahut böbreklerimize saldırıp “akut ateşli romatizma”ya sebep olabilir ve ömür uzunluğu kalp hastası olabiliriz. Bu yüzden boğaz ağrısı durumunda gerçek teşhis yapılması ve strep varsa çabucak antibiyotik tedavisi gereklidir.
Semih Tareen, bu üzere hastalıklarda hatalının ne bakteri ne de aşı olduğunu söylüyor.
“Bir sebep arayacaksak, o sebep bizim büsbütün eksiksiz olmayan bağışıklık sistemimizdir. Zira beden kimi vakit bütünlüğünü bir patojene karşı muhafazaya çalışırken, kalp hasarına yol açabilir.
Benzeri durumu Covid 19’da da var. Önemli covid olaylarında görülen akciğer hasarı ve ölümlerinin sebebi aslında ne virüs ne de aşı. Gerçek neden bağışıklık sistemimizin Covid enfeksiyonuna karşı harekete geçmesi sonucu oluşturduğu akciğer hasarı. Bu hasar, sistemimizin uyarılması sonucu oluşan bağışıklık moleküllerinden kaynaklanıyor ve buna sitokin fırtınası deniyor.
Yeniden öbür bir örnek vermek gerekirse, pek çok viral hastalık sonucu kalp kası iltihabı olarak bilinen miyokardi oluşabiliyor. Bunlardan biri de Covid 19 salgına yol açan SARS-Cov-2.”
Kalp kası iltihabına (Miyokardi) yol açabilen virüsler:
- Grip virüsü
- Hepatit C virüsü
- HIV
- Adenovirüs vb.
Miyokardinin sebebi tekrar virüsün kendisi değil. Kalbi enfekte eden, viral enfeksiyon sonucu bağışıklık sistemizin süratli bir halde devreye girmesi. Zira sistem kalbe de ziyan veriyor. Bu, bağışıklık sistemimizin eksiksiz olmamasına en hoş örneklerden biri. (*)
Evrim eksiksiz değil, evrim yalnızca kâfi bir biçimde avantaj sağlayan özellikleri seçiyor.
AŞILARIN ÇALIŞMA PRENSİBİ
Aşıların gayesi hastalığa sebep olmadan en az riskli bir formda o virüse karşı etken bağışıklık ve hafıza oluşturmak.
Bağışıklık sistemimiz harika olmadığı için varsayım edeceğiniz üzere kimi aşılar işe yaramıyor ve onaylanmıyor. Pek çok virüsün hâlâ aşısı yok. Birtakım aşılar ise işe yarasa da ve oluşturduğu bağışıklık tesirli olsa da o bağışıklığın bedenimizde tetikleyebildiği yan tesirlerden ötürü kabul edilemiyor ve onaylanmıyor. Virüse karşı tesirli olduğu halde bu sebepten onaylanmayan pek çok aşı var.
YAN TESİRLERİ NEDENİYLE ONAYLANMAYAN AŞILAR:
- RSV aşısı (Respiratuvar Sinsityal Virüs aşısı)
- Zika virüs için geliştirilen aşı
- Dang humması için geliştirilen aşı (Dengue Fever)
ETKİN VE RİSKİ DÜŞÜK AŞILAR
Bir de bu ikisinin ortasında kalan aşılar var. Virüse karşı tesirli ve birebir vakitte tetiklediği bağışıklık sonucu bedenimize riskleri daha az. İşte bu aşılar şayet kâfi biçimde tesirli olursa ve bedenimize riski az ise yahut riski kabul edilir ölçüdeyse, o vakit bu aşılar onaylanabiliyor. Bunu bir fayda/risk oranı üzere düşünebilirsiniz.
AŞILARDA FAYDA/RİSK ORANI
Pandemi boyutunda bir salgın olduğu vakit halk sıhhati düzeyinde tesirli olan bir aşı ve risk profili kabul edilebilecek bir aşı elimizdeki en uygun kozdur. Zira toplumsal düzeyde o virüse karşı toplumsal bağışıklığı en az ziyanlı biçimde ne kadar çabuk oluşturabilirsek hepimiz için daha âlâ olacaktır.
Covid-19 pandemisinde bu toplumsal bağışıklığı en kısa müddette oluşturmak için iki seçenek vardı:
- Herkesi sokağa salıp bir an evvel herkesin virüsü kapması, ölenlerin ölmesi, sağ kalanların kalması
- Aşı ile daha az riskli bir formda toplumsal bağışıklığı sağlama
Burada iki seçenek de ülkü değildi. Zira tüm dünyayı ilgilendiren pandemi zati ülkü olan durum değildi.
Pandemi yüzünden dolup taşan hastaneler, yoğunluktan çöken sıhhat sistemi, Covid’den ölmese de ikincil bir pnömoniden ölenler; ölmeseler de Covid sonrası “uzamış covid” denen uzun covid semptomlarından ötürü hayatları kararanlar… Bunların hepsi bağışıklık sistemimizin kusursuz olmamasından kaynaklanıyor (Kaynak 1)
BioNTech mRNA aşısının çalışma prensibi:
BioNTech mRNA aşısı bağışıklığımızı virüsün dışındaki Spike proteinine karşı tetikliyor. Bu tetikleme sonucunda bedenimizde hem T hücrelerinin aktive olması üzere hücresel bağışıklık oluşuyor hem de antikorlar oluşuyor. (Kaynak 2)
AŞILARIN NEDEN YAN TESİRİ VAR?
Aşılarda da seçkin de olsa “yan etkiler” olabilir. Bu yan tesirler fayda/risk oranına nazaran kabul edilmezlerse o vakit onaylanmıyorlar. Fakat yarar yüksek ve risk oranı kabul edilebilir orandaysa onaylanıyorlar.
Bu yan tesirlerin sebepleri çok taraflı olabiliyor.
- Bağışıklığımızın harika olmaması sonucu oluşan bağışıklık bedenimizin öbür bir yerine hasar verebilir.
- Aşının içindeki rastgele bir unsura karşı alerjimiz olabilir. Bu alerjiye karşı hafif yahut önemli semptomlar yaşayabiliriz.
Arı sokması yahut fıstık alerjisi üzere alerjiler, birtakım insanlarda hafif, kimi insanlarda hayati tehlike oluşturabilir. Hayati riski olanlar yanlarında epinefrin iğnesi taşımak zorundadır.
Arının zehrindeki proteine yahut fıstıktaki küf aflatoksinine alerjisi olanların bedeninde bu unsurlara karşı yüksek reaksiyon vardır. Bağışıklık bir anda olması gerekenden çok daha yüksek çalışır. Bu da anaflaktik şoka yol açar. Kişi epinefrin iğnesi olmazsa, mevtle bile sonuçlanabilir. (Kaynak 3)
BioNTech aşısında bu cins bir alerjik tepki sonucu anafilaktik şok çok nadir. Bir milyon şahısta 11.1 kez görülmüş. Bu mümkünlük çok düşük olsa da tekrar de bu aşıları olduğumuz vakit bizi alerjik bir tepki gösterirsek çabucak müdahale edebilmek için 15 ile 30 dk ortasında müşahede altında tuttular. (Kaynak 4)
BioNTech aşısı sonucunda nadir olsa da görülebilecek öbür yan tesirler ortasında kalp kası iltihabı miyokardi yer alıyor. Aşı olan deredeyse bir milyon şahısta yapılan takipler sonucunda BioNTech aşısı sonucunda, 10 milyonda 10 ile 50 kişi ortasında miyokardi görülmüş ve miyokardi olaylarının çabucak hepsi kendi kendine geçmiş.
Değerli olan, miyokardinin Covid19 sonucunda olduğunu hatırlamak ve bu bir milyon kişilik çalışmada Covid sonucu miyokardi riskini aşının yardımı ile düştüğünü görmek. Covid sonucu miyokardi riski milyonda 110. Bu manada aşının miyokardi risini 2 ila 10 kat ortasında azalttığını söyleyebiliriz. Bu da fayda/risk oranına nazaran bu aşının yararı Covid’in yarattığı riskin önünde kalıyor. (Kaynak 5)
Not: Miyokardi, grip aşısında bile ender olsa da görülebilir bir sorun. (Kaynak 6)
Pek çok viral enfeksiyon sonucu harlayan bağışıklığımız organlara saldırabilir. Aşılar bu riski azaltır. Ender olsa da birtakım aşılar bu riske sebep olabilir.
Peki BioNTech aşısı kalp krizine sebep oluyor mu?
Semih Tareen: Hayır, hatta Covid’in sebep olduğu kalp krizi riskini azaltıyor. (Kaynak 7)
Kalp krizi damar tıkanması sonucu kalp kasının beslenememesi ve bunun sonucunda oluşan iskemi, fibroz manasına geliyor. Covid enfeksiyonu sonucu kalp krizinin olduğunu biliyoruz. Hatta Covid yalnızca kalp krizine değil; perikardit, miyokardi, anjina, damar trombozu üzere pek çok hastalığa yol açabiliyor (Kaynak 8)
Yaklaşık 2 milyon kişinin üzerinde yapılan bir araştırmaya nazaran, Covid sonucu aşısızlarda oluşan kalp krizi ile aşılılardaki kalp krizi karşılaştırıldı. Araştırma sonucuna nazaran Covid aşısının, kalp krizi riskini yaş kümesine nazaran 6 ila 70 kat azalttığı görüldü. (Kaynak 9)
Ayrıyeten farklı bilim insanları tarafından yapılan öbür araştırmalarda da Covid’in kalp krizi riskini azalttığı yahut mRNA aşısı ile kalp krizi riski ortasında irtibat olmadığı ortaya çıkarılmış durumda. (Kaynak 10 ve Kaynak 11)
AŞI İLE PIHTI ATMA ORTASINDAKİ BAĞLANTI
Aşı nedeniyle pıhtı atma riski var mı? Kan sulandırıcı alınmalı mı?
Semih Tareen: Hayır, tersine aşı, pıhtı atma riskini 32 kat azaltıyor. Bununla ilgili 3 milyon kişinin yer aldığı bir bilimsel çalışma yapıldı. 3 milyon kişinin izlendiği çalışmada Covid mRNA aşısının Covid sonucu oluşan pıhtı riskini 32 kat azalttığı ortaya çıktı (Kaynak 12)
Covid aşıları ortasında pıhtı teması olan çıktı mı?
Semih Tareen: Astrazeneca Oxford aşısı ve JJ Covid aşısı Adenoviral vektör olduğu için o aşı ile bir pıhtı kontağı olduğu biliniyordu ve bu durum bilimsel mecmualarda yayımlandı. (Kaynak 13)
Ülkemizde bu aşılar yapıldı mı?
Semih Tareen: Bu aşı Türkiye’de yok ve salgın devrinde Türkiye’de yapılmadı. Bu nedenle gereksiniminiz olmadığı halde, aşı olduğunuz için kan sulandırıcı almanıza gerek yok. Zira gereksiz yere alınan kan sulandırıcılar da iç kanama riskinin artmasına yol açıyor.
Covid aşılarının hayati risk oluşturmayan diğer yan tesirleri var mı?
Semih Tareen: mRNA aşıları ile pek çok öbür aşıda görülen standart yan tesirler olabilir. Bunlar tekrar bağışıklık sisteminizin tetiklenmesi yüzünden olur. Bunlar ateş, kırıklık, lenf bezi şişmesi, kas ağrısı üzere tesirlerdir ve tüm bunlar bağışıklık sistemimizin çalıştığı manasına gelir. (Kaynak 14)
Covid nedeniyle Zona görülür mü?
Semih Tareen: Viral enfeksiyonlar sonucunda Zona görülebilir. Zona; Herpes Zoster, yani suçiçeği virüsüdür. Çabucak çabucak hepimiz çocukken kaparız ve bu virüs bedenimizden atılmaz, hudut hücrelerimizde daimi olarak kalır. Tıpkı ağzımızda çıkan uçuk üzeredir ki uçuk da bir çeşit Herpes virüsüdür.
Bedenimizde yaşayan suçiçeği virüsü de vakit zaman reaktive olabilir ve buna Zona denir. Reaktivasyonu azaltmak için Zona aşısı da vardır.
Uçuk nasıl ki gerilim, ateş, hastalık sonucunda çıkıyorsa zona da muhakkak ihtarlar sonucunda, bağışıklık sistemimiz nedeniyle ortaya çıkabilir. Birtakım aşılar sonucunda da bedenimizdeki suçiçeği virüsü uyanabilir ve zona görülebilir. Örneğin, nadir de olsa grip aşılarından sonra zona virüsünün faal olduğu görülmüştür. (Kaynak 15)
Bu yüzden seçkin de olsa Covid aşısından sonra Zona görülebilir. Zona virüsü hali hazırda bedeninizde bulunduğu için bağışıklığınızın tetiklenmesi sonucunda uyanabilir. Bu durum olağandır ve virüslerle içi içe yaşamanın bir sonucudur. (Kaynak 16)
KAYNAKÇA
- (*) “Virüsler ile miyokardi ortasındaki bağ” https://www.nature.com/articles/s41569-020-00435-x
- Kaynak 1: Yarasalar Covid’e sebep olan koronavirüsleri hastalanmadan barındırabiliyorlar. Yarasaların bağışıklık sistemi beşerden farkı bir biçimde evrimleştiği için yarasalar covid’e yol açan koronavirüsleri hasta olmadan taşıyabiliyorlar. Sitokin fırtınası beşerde sonuçları berbat olurken onları daha az etkiliyor. İlişki: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7341951/
- Kaynak 2: Covid aşılarının aktifliği ve oluşturduğu bağışıklığa karşı kaynak: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33378609/
- Kaynak 3: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5657389/
- Kaynak 4: Covid aşısında anafilaktik şok mümkünlüğü: https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/70/wr/mm7002e1.htm#:~:text=Early%20safety%20monitoring%20of%20the,nonanaphylaxis%20allergic%20reactions%2C%20based%20on
- Kaynak 5: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2110475
- Kaynak 6 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5935955/
- Kaynak 7: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9939951/
- Kaynak 8 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8938267/
- Kaynak 9: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9939951/
- Kaynak 10: Covid aşısı kalp krizi riskini azaltıyor: https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2794753
- Kaynak 11: “mRNA aşısı ile kalp krizi ortasında bir temas yoktur” https://www.acc.org/Latest-in-Cardiology/Journal-Scans/2022/09/08/19/44/Risk-for-Myocardial-Infarction-Stroke )
- Kaynak 12: https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2790206
- Kaynak 13: JJ Adenoviral vektör Covid aşısı ile tromboz riski milyonda 2.2 ila 5.8 (erkek ila kadın) https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-12-16/02-COVID-See-508.pdf
- Kaynak 14: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2110475
- Kaynak 15: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/irv.13055
- Kaynak 16: https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa2110475
BU HABERLER İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:
