Pek çok kültürün ve medeniyetin beşiği Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde kendine yer bulan çok değerli yapılara, kültürel merkezlere sahip. Biz de sizler için Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan ve muhafaza altında bulunan bölgelerini listeledik.
Türkiye, coğrafik pozisyonu prestijiyle, pek çok kültürün ve medeniyetin beşiği olmak üzere kıymetli özelliğe sahip. Bu manada milattan evvel ve sonra olmak üzere çok değerli kültürel mirası sonları içinde barındırıyor ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde de hatrı sayılır ölçüde bir yere sahip.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün oluşturduğu UNESCO Dünya Miras Listesi, Dünya Miras Komitesi’nin üstün kozmik kıymete sahip olduğunu onayladığı kültürel, doğal ve karma miras alanlarını içeriyor. 869’u kültürel, 213’ü doğal ve 39’u karma olmak üzere 2020 yılı itibariyle aktüel miras alanı sayısı 1121. Tüm bu miras alanları müdafaa altında bulunuyor.
TÜRKİYE’DE UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİ’NDE OLAN YERLER
- Göreme Ulusal Parkı ve Kapadokya Kayalıkları
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
- İstanbul’un Tarihi Alanları
- Hattuşa: Hitit Başkenti
- Nemrut Dağ
- Hierapolis-Pamukkale
- Xanthos-Letoon (Likya)
- Safranbolu Şehri
- Truva Arkeolojik Sit Alanı
- Selimiye Camii ve Külliyesi
- Çatalhöyük Neolitik Yeri
- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu
- Bergama ve Çok Katmanlı Kültürel Peyzajı
- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı
- Efes
- Ani Arkeolojik Alanı
- Aphrodisias
- Göbeklitepe
- Arslantepe Höyüğü
GÖREME ULUSAL PARKI VE KAPADOKYA KAYALIKLARI
Büsbütün erozyonla yontulmuş harika bir görünümde, Göreme vadisi ve etrafı, İkonoklastik sonrası periyotta Bizans sanatının eşsiz ispatlarını sağlayan kayalara oyulmuş kutsal alanlar içeriyor. 4. Yüzyıl’a kadar uzanan klâsik bir insan habitatının kalıntıları olan konutlar, ilkel köyler ve yeraltı kasabaları da burada görülebiliyor.
DİVRİĞİ ULU CAMİİ VE DARÜŞŞİFASI
Anadolu’nun bu bölgesi 11. Yüzyıl’ın başında Türkler tarafından fethedildi. 1228-29’da Buyruk Ahmet Şah, Divriği’de yanında hastanesi olan bir cami kuruldu. Tek mesciti olan caminin iki kubbesi bulunuyor. Son derece sofistike tonoz inşaatı tekniği kullanılan cami için yaratıcı, coşkulu bir dekoratif heykel çeşidi denebilir. Bilhassa iç yerin süslenmemiş duvarlarının bilakis üç kapıda – İslam mimarisinin bu şaheserinin eşsiz özellikleri bulunuyor.
İSTANBUL’UN TARİHİ ALANLARI
Balkanlar ve Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz ortasındaki Boğaziçi yarımadasında stratejik pozisyonu ile İstanbul, 2000 yılı aşkın müddettir değerli siyasi, dini ve sanatsal olaylarla ilişkilendiriliyor. Başyapıtları ortasında, tümü artık nüfus baskısı, endüstriyel kirlilik ve denetimsiz kentleşme tehdidi altında olan antik Konstantin Hipodromu, 6. Yüzyıl’dan kalma Ayasofya ve 16. Yüzyıl’dan kalma Süleymaniye Camii yer alıyor.
HATTUŞA: HİTİT BAŞKENTİ
Hitit İmparatorluğu’nun eski başşehri olan Hattuşa arkeolojik alanı, kentsel tertibi, korunmuş yapı cinsleri (tapınaklar, kraliyet konutları, surlar), Aslanlı Kapı ve Kraliyet Kapısı’nın varlıklı süslemesi ile dikkat cazip. Kent, MÖ 2. binyılda Anadolu ve kuzey Suriye’de değerli bir tesire sahipti.
NEMRUT DAĞI
İskender’in imparatorluğunun dağılmasından sonra Suriye ve Fırat’ın kuzeyinde kurulan bir krallık olan Kommagene’de karar süren I. Antiochus’un (MÖ 69–34) mozolesi, Helenistik devrin en argümanlı yapılarından biri. Panteonunun bağdaştırıcılığı ve Yunan ve Pers efsaneleri olmak üzere iki dizi efsaneye dayandırılabilen hükümdarlarının soyu, bu krallığın kültürünün ikili kökeninin delili.
HİERAPOLİS-PAMUKKALE
Ovaya bakan yaklaşık 200 m yükseklikteki bir kayalığın kaynaklarından çıkan kalsit yüklü sular Pamukkale’de (Pamuk Sarayı) mineral ormanları, taşlaşmış şelaleler ve bir dizi teraslı havzadan oluşan gerçek dışı bir görüntü yaratıyor. MÖ 2. Yüzyıl’ın sonunda Bergama hükümdarları Attalidler hanedanı Hierapolis termal kaplıcasını kurdu. Alanda hamam, tapınak ve öbür Yunan anıtlarının kalıntıları görülebiliyor.
XANTHOS-LETOON (LİKYA)
Anadolu’nun güneybatısında, Antalya ve Muğla vilayetleri sonları içinde yer alan iki komşu yerleşimden oluşan Xanthos-Letoon, dikkat cazip bir arkeolojik kompleks. Demir Çağı’nın Anadolu’daki en kıymetli kültürlerinden biri olan antik Likya Uygarlığı’nın günümüze ulaşan en özgün mimari örneğini temsil ediyor. İki site, Anadolu, Yunan, Roma ve Bizans uygarlıklarının sürekliliğini ve eşsiz birleşimini çarpıcı bir formda gösteriyor. Likya lisanındaki en kıymetli metinlerin bulunduğu yer de Xanthos-Letoon. Likya halkının tarihini ve Hint-Avrupa lisanlarını daha uygun anlamak için kayaya ya da büyük taş sütunlara kazınmış yazıtlar büyük değer taşıyor.
Likya’nın başşehri olan bu site, bilhassa cenaze sanatında Likya gelenekleri ile Helen tesirinin harmanlanışını gösteriyor. Epigrafik yazıtlar, Likya halkının tarihini ve Hint-Avrupa lisanını anlamamız için çok değerli.
SAFRANBOLU KENTİ
13. Yüzyıl’dan 20. Yüzyıl’ın başlarında demiryolunun gelişine kadar Safranbolu, Doğu-Batı ana ticaret yolu üzerinde kıymetli bir kervan istasyonuydu. Eski Cami, Eski Hamam ve Süleyman Paşa Medresesi 1322’de inşa edildi. 17. Yüzyıl’daki tepesi sırasında Safranbolu’nun mimarisi, Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük kısmında kentsel gelişmeyi etkiledi.
Safranbolu Kenti, tipik binaları ve sokakları ile tipik bir Osmanlı kenti ve yüzyıllar boyunca kervan ticaretinde kilit rol oynadı. 11. Yüzyıl’da Türk fethinden sonra bir ticaret merkezi olarak gelişen yerleşim, 13. Yüzyıl’da değerli bir kervan istasyonu haline geldi. Yerleşimi, ekonomik genişlemeye reaksiyon olarak kentin organik büyümesini gösteriyor ve binaları, klâsik kervan yollarının ortadan kalkmasına ve ötesine kadar gelişen sosyo-ekonomik yapısını temsil ediyor.
TRUVA ARKEOLOJİK SİT ALANI
Troya, 4.000 yıllık tarihi ile dünyanın en ünlü arkeolojik alanlarından biri. Alandaki birinci hafriyatlar 1870 yılında ünlü arkeolog Heinrich Schliemann tarafından yapılmıştı. Bilimsel manada, geniş kalıntıları Anadolu medeniyetleri ile Akdeniz dünyası ortasındaki birinci temasın en kıymetli göstergesi. Dahası, MÖ 13. yahut 12. Yüzyıl’da Yunanistan’dan Spartalı ve Achaean savaşçıların Truva kuşatması, Homeros tarafından İlyada’da ölümsüzleştirildi ve o vakitten beri dünya çapında büyük yaratıcı sanatkarlara ilham kaynağı oldu.
SELİMİYE CAMİİ VE KÜLLİYESİ
Tek büyük kubbesi ve dört ince minaresi ile kare biçimindeki cami, eski Osmanlı başşehri Edirne’nin silüetine hakimdir. 16. Yüzyıl’da Osmanlı mimarlarının en ünlüsü olan Sinan, medreseler (İslam okulları), kapalı çarşı, saat konutu, dış avlu ve kütüphaneden oluşan külliyeyi en güzel yapıtı olarak kıymetlendirdi. Üretimlerinin en ağır olduğu devirlerden itibaren İznik çinilerinin kullanıldığı iç dekorasyon, bu gereçte emsalsiz kalan bir sanat formuna tanıklık ediyor. Külliye, bir cami etrafında inşa edilen ve tek bir kurum olarak yönetilen bir küme yapı olan Osmanlı külliyesinin bugüne kadar ulaşmış en uyumlu tabiri olarak kabul ediliyor.
ÇATALHÖYÜK NEOLİTİK YERİ
Güney Anadolu Platosu’ndaki 37 hektarlık alanı iki zirve oluşturur. Daha uzun doğu höyüğü, duvar fotoğrafları, kabartmalar, heykeller ve öbür sembolik ve sanatsal özellikler de dahil olmak üzere, MÖ 7400 ile MÖ 6200 ortasında on sekiz Neolitik işgal düzeyi içerir. Birlikte, beşerler yerleşik hayata adapte olurken, toplumsal tertibin ve kültürel uygulamaların evrimine tanıklık ediyorlar. Batıdaki höyük, Kalkolitik devirde, MÖ 6200’den MÖ 5200’e kadar kültürel uygulamaların evrimini göstermektedir. Çatalhöyük, 2000 yılı aşkın bir müddettir birebir yerde koruma edilen yerleşik köylerden kentsel yığılmaya geçişin değerli ispatlarını sunuluyor. Binalara çatı erişimi olan art geriye kümelenmiş konutların eşsiz bir sokaksız yerleşime sahip.
BURSA VE CUMALIKIZIK
Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu (Bu mülk, güney Marmara bölgesindeki Bursa Kenti ve yakındaki Cumalıkızık köyünde bulunan sekiz bileşenli sitenin seri adaylığıdır. Site, 14. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nu kuran bir kentsel ve kırsal sistemin oluşumunu göstermektedir. Mülk, bir sivil merkez etrafında gelişen yeni sermayenin toplumsal ve ekonomik tertibinin temel fonksiyonlarını bünyesinde barındırıyor. Bunlar ortasında hanların ticaret mahalleleri, mescitleri, dini okulları, hamamları ve yoksullar için bir mutfağı birleştiren külliyeler (dini kurumlar) ile Osmanlı hanedanının kurucusu Orhan Gazi’nin türbesi yer alıyor . Bursa’nın tarihi merkezinin dışındaki bileşenlerden biri de, bu sistemin başşehre hinterland dayanağı sağladığını gösteren tek kırsal köy olan Cumalıkızık köyüdür.
BERGAMA VE ÇOK KATMANLI KÜLTÜREL PEYZAJI
Türkiye’nin Ege bölgesinde Bakırçay Ovası’nın üzerinde yükselir. Bergama akropolü, antik dünyada değerli bir tahsil merkezi olan Helenistik Attalid hanedanının başşehriydi. Anıtsal tapınaklar, tiyatrolar, stoa yahut revaklar, jimnastik salonu, sunak ve kütüphane, geniş bir sur duvarı ile çevrili eğimli toprağa yerleştirildi. Kayaya oyulmuş Kybele Kutsal Alanı, akropol ile görsel olarak irtibatlı öbür bir zirve üzerinde kuzeybatıda yer almaktadır. Daha sonra kent, Asclepieion şifa merkezi ile tanınan Roma eyaleti Asya’nın başşehri oldu. Akropol, çağdaş Bergama kentinin alt yamaçlarında ve etrafında Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının mezar höyüklerini ve kalıntılarını içeren bir görüntüyü taçlandırıyor.
DİYARBAKIR KALESİ VE HEVSEL BAHÇELERİ KÜLTÜREL PEYZAJI
Bereketli Hilal’in bir modülü olan Üst Dicle Irmağı Havzası’nın bir yamacında yer alan müstahkem kent Diyarbakır ve etrafı, Helenistik periyottan bu yana Roma, Sasani, Bizans, İslam ve Bizans devrinde değerli bir merkez olmuştur. Osmanlıdan günümüze. İçkale olarak bilinen ve Amida Höyüğü’nün de içinde bulunduğu İçkale’yi ve çok sayıda kulesi, kapısı, payandası ve 63 yazıtı ile Diyarbakır’ın 5,8 km uzunluğundaki surlarını kapsamaktadır. Site birebir vakitte kent ile Dicle ortasında kente yiyecek ve su sağlayan yeşil bir ilişki olan Hevsel Bahçeleri, Anzele su kaynağı ve On Gözlü Köprü’yü de içeriyor.
EFES ANTİK KENTİ
Bir vakitler Kaystros Irmağı’nın ağzında yer alan Efes, batıya hakikat çekilirken kıyı şeridini takip eden yeni pozisyonlar üzerine kurulmuş birbirini takip eden Helenistik ve Roma yerleşimlerinden oluşur. Hafriyatlar, Celsus Kütüphanesi ve Büyük Tiyatro dahil olmak üzere Roma İmparatorluk periyoduna ilişkin büyük anıtları ortaya çıkarmıştır. Akdeniz’in dört bir yanından hacıları çeken “Dünyanın Yedi Harikası”ndan biri olan ünlü Artemis Tapınağı’nın küçük kalıntıları. 5. yüzyıldan beri, Efes’ten yedi kilometre uzaklıktaki kubbeli bir haç biçimindeki şapel olan Meryem Ana Konutu, Hristiyan hacının değerli bir yeri haline geldi. Efes Antik Kenti, deniz kanalı ve liman havzası ile Roma liman kentinin seçkin bir örneğidir.
Bir vakitler Kaystros Irmağı’nın halici olan bölgede, Efes’te MÖ 7. binyıldan Çukuriçi Höyüğü’nde başlayıp Selçuk’ta günümüze kadar kesintisiz ve karmaşık bir yerleşim tarihi izlenebilir. Coğrafik olarak elverişli bir pozisyona sahip olan bu bölge, sedimantasyon nedeniyle kıyı çizgisinin daima olarak doğudan batıya kaymasına maruz kaldı ve bu da kent alanının ve limanlarının birkaç kere yine yerleştirilmesine yol açtı.
ANİ ARKEOLOJİK ALANI
Bu site, Ermenistan ile doğal bir hudut oluşturan bir vadiye bakan kuzeydoğu Türkiye’nin tenha bir platosu üzerinde yer almaktadır. Bu ortaçağ kenti, yüzyıllar boyunca Hıristiyan ve akabinde Müslüman hanedanlar tarafından inşa edilen bir ortaçağ şehirciliğinin karakteristiği olan konut, dini ve askeri yapıları birleştirir. Kent, MS 10. ve 11. yüzyıllarda Bagratides’in ortaçağ Ermeni krallığının başşehri olduğunda ve İpek Yolu’nun bir kolunun denetiminden yararlandığında gelişti. Daha sonra Bizans, Selçuklu ve Gürcü egemenliğinde ticaret kervanları için kıymetli bir kavşak olma özelliğini korumuştur. Moğol istilası ve 1319’daki yıkıcı bir zelzele, kentin düşüşünün başlangıcı oldu.
APHRODİSİAS
Aphrodisias, Türkiye’nin güneybatısında, Karya antik bölgesinde, Morsinos Irmağı’nın oluşturduğu verimli vadide yer almaktadır. Seri özelliği iki bileşenden oluşur. Birinci bileşen, kenti çevreleyen surları takip eden Aphrodisias arkeolojik alanını; ikinci bileşen ise kentin kuzeydoğusunda yer alan mermer ocaklarını içermektedir. Aphrodisias, MÖ 2. yüzyılın başlarında bir kent devleti olarak kurulmuştur. Ortogonal bir sokak ızgarası kentin nizamını tanımlar; yalnızca birkaç yapı, örneğin tanrıça Afrodit tapınağı, ızgara ile hizalanmamıştır. Kent, Sulla, Julius Caesar ve imparator Augustus ile tanrıça Afrodit’e yakın bir ilgiyi paylaştığı için, Aphrodisias Roma ile yakın bir bağa sahip oldu. Roma senatosundan ayrıcalıklı bir ‘vergiden muaf’ siyasi statü elde etti ve İmparatorluk Devri boyunca güçlü bir sanatsal, heykelsi gelenek geliştirdi. Roma egemenliği devrinde, tamamı mahallî mermerden yapılmış, itinayla dekore edilmiş birçok yapı inşa edilmiştir.
Türkiye’nin güneybatısında, Morsynus Irmağı’nın üst vadisinde yer alan site iki bileşenden oluşmaktadır: Aphrodisias arkeolojik alanı ve kentin kuzeydoğusundaki mermer ocakları. Afrodit tapınağı MÖ 3. yüzyıldan kalmadır ve kent bir yüzyıl sonra inşa edilmiştir. Aphrodisias’ın zenginliği mermer ocaklarından ve heykeltıraşlarının ürettiği sanattan geliyordu. Kent sokakları, tapınaklar, bir tiyatro, bir agora ve iki hamam kompleksi içeren birkaç büyük sivil yapının etrafında düzenlenmiştir.
GÖBEKLİTEPE
Göbeklitepe, dünyanın en eski tarım topluluklarının ortaya çıktığı bir bölge olan Üst Mezopotamya’da yer alıyor. Anıtsal ortak yapılar (çevrelemeler) olarak yorumlanan anıtsal yapılar, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik periyotta (MÖ 10.-9. binyıl) avcı-toplayıcı kümeler tarafından inşa edilmiş. Anıtlar muhtemelen toplumsal olaylar ve ritüellerle temaslı olarak kullanılmış ve kimileri 5,50 metre yüksekliğe kadar yükselen kireçtaşı T formunda sütunlara sahip. İnsan formunun soyut tasvirleri olan sütunların kimilerinde, kemer ve peştamal üzere giysi eşyalarının alçak kabartmalarının yanı sıra yabanî hayvanların yüksek ve alçak kabartmaları da bulunuyor. Yakın tarihli hafriyat çalışmalarında, mesken binalarından kaynaklandığı anlaşılan anıtsal olmayan yapıların kalıntılarıda tespit edildi.
Güneydoğu Anadolu’nun Germuş dağlarında bulunan bu alan, MÖ 9600 ile 8200 yılları ortasında Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Çağ’da avcı-toplayıcılar tarafından dikilmiş anıtsal yuvarlak-oval ve dikdörtgen megalitik yapılar sunuyor. Bu anıtlar, büyük olasılıkla cenaze merasimi niteliğindeki ritüellerle irtibatlı olarak kullanıldı. Yabanî hayvan fotoğraflarının işlendiği bariz T biçimindeki sütunlar, yaklaşık 11.500 yıl evvel Üst Mezopotamya’da yaşayan insanların ömür usulleri ve inançları hakkında fikir veriyor.
ARSLANTEPE HÖYÜĞÜ
Arslantepe Höyüğü, Fırat Irmağı’nın 15 km güneybatısında, Malatya ovasında yer alan 30 metre yüksekliğindeki arkeolojik bir höyüktür. Siteden elde edilen arkeolojik deliller, en az MÖ 6. binyıldan Orta Çağ devrine kadar işgaline tanıklık ediyor.
En erken katmanlar, Güney Mezopotamya’da (4300-3900 BCE) Erken Uruk ile çağdaş olan Geç Kalkolitik 1-2 periyotlarına ilişkin ve kerpiç meskenler ile karakterize. Alanın en bariz ve gelişen periyodu, kelamda saray kompleksinin inşa edildiği Geç Kalkolitik 5 periyodu. Kıymetli deliller ayrıyeten, en besbelli halde Kraliyet Mezarı kompleksi tarafından tanımlanan Erken Tunç Çağı periyoduna tanıklık ediyorr. Arkeolojik stratigrafi daha sonra Orta ve Geç Tunç Çağlarına ve Geç Hitit düzeyleri de dahil olmak üzere Hitit periyotlarına kadar uzanıyor.
Site, Yakın Doğu’da bir Devlet toplumunun ve yazıdan evvel gelen sofistike bir bürokratik sistemin ortaya çıkmasına yol açan süreçleri gösteriyor. Bölgede, ortalarında dünyada şimdiye kadar bilinen en eski kılıçların da bulunduğu, inanılmaz metal objeler ve silahlar ortaya çıkarılmış. Bu, Arslantepe’de bunları silah olarak sergileyen bir seçkinin ayrıcalığı olarak organize savaş biçimlerinin başladığını düşündürüyor.
İLGİLİ HABERLERİMİZ:
